THÔNG TIN BÁO CHÍ về sử dụng vật liệu polypropylen copolyme (PPC)

Cục Đăng kiểm Việt Nam

*****

THÔNG TIN BÁO CHÍ

Về sử dụng vật liệu polypropylen copolyme (PPC) trong chế tạo phương tiện thủy nội địa

Ngày 20/12/2016, Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải (GTVT) ký Thông tư số 43/2016/TT-BGTVT ban hành Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia (QCVN 95: 2016/BGTVT) về phân cấp và đóng phương tiện thủy nội địa chế tạo bằng vật liệu polypropylen copolyme (gọi tắt là vật liệu PPC). Thông tư này có hiệu lực thi hành từ ngày 28/7/2017.

Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia QCVN 95: 2016/BGTVT là căn cứ để thiết kế, chế tạo và kiểm định chất lượng an toàn kỹ thuật, bảo vệ môi trường đối với phương tiện thủy nội địa chế tạo bằng vật liệu PPC theo quy định của Luật Giao thông đường thủy nội địa.

PPC là một loại nhựa nhiệt (thermoplastic) nhập khẩu từ nước ngoài và trên cơ sở kinh nghiệm của một số nước, Việt Nam đã nghiên cứu ứng dụng vật liệu PPC trong chế tạo phương tiện thủy để sử dụng thử nghiệm; đồng thời, cũng là nước đầu tiên xây dựng quy chuẩn kỹ thuật quốc gia áp dụng đối với phương tiện thủy chế tạo bằng vật liệu này.

Vật liệu PPC có các ưu điểm như nhẹ, dễ sản xuất, không cần sơn chống ăn mòn, không hấp thụ nhiệt. Tuy nhiên, theo tài liệu và thông tin do nhà sản xuất vật liệu này cung cấp, cũng như các kết quả có được từ việc thử nghiệm vật liệu này cho thấy PPC còn có nhiều hạn chế như dễ cháy, dễ biến dạng nhiệt, độ bền không cao, bị rão và đặc tính cơ học sẽ suy giảm theo thời gian. Trong thời gian qua, trên một số phương tiện truyền thông đại chúng đã có các thông tin khác nhau về ứng dụng vật liệu PPC trong chế tạo phương tiện thủy nội địa.

Do đó, để làm rõ vấn đề này, Cục Đăng kiểm Việt Nam (ĐKVN) xin thông tin chính thức về ứng dụng vật liệu PPC dùng trong chế tạo phương tiện thủy và QCVN 95: 2016/BGTVT như sau:

I. Đánh giá về vật liệu PPC và việc nghiên cứu thử nghiệm tại Việt Nam

1. Các nghiên cứu, thử nghiệm liên quan đến vật liệu PPC sử dụng trong chế tạo phương tiện thủy tại Việt Nam và trên thế giới

a. Quy phạm, tiêu chuẩn áp dụng đối với phương tiện thủy chế tạo bằng vật liệu PPC

- Trong thời gian qua, Cục ĐKVN đã trao đổi với các tổ chức đăng kiểm hàng đầu thế giới như Ấn Độ (IRS), Nhật Bản (NK), Nga (RS), Hàn Quốc (KRS), Pháp (BV),… được biết các tổ chức đăng kiểm này đều chưa từng đăng kiểm tàu, thuyền chế tạo bằng vật liệu PPC cũng như chưa có quy chuẩn, quy phạm về tàu đóng bằng vật liệu này.

- Từ ngày 11/01 đến ngày 15/01/2016, Đoàn công tác bao gồm các thành viên của Vụ Khoa học công nghệ - Bộ GTVT và Cục ĐKVN đã sang Cộng hòa Séc để thăm và làm việc với Tổ chức CS Lloyd, Công ty Rochling (Cộng hòa Liên bang Đức, là nhà chế tạo vật liệu PPC) và khảo sát thực tế việc sản xuất, sử dụng tàu thuyền chế tạo bằng vật liệu PPC tại Cộng hòa Séc. Đoàn công tác đã tham quan tìm hiểu thực tế, đồng thời được Tổ chức CS Lloyd cho biết tại Cộng hòa Séc: PPC mới chỉ sử dụng để chế tạo tàu thuyền vui chơi giải trí, tàu thuyền công tác với chiều dài lớn nhất không quá 17m, sức chở tối đa không quá 12 người; tại thời điểm khảo sát, phía đối tác cho biết, không còn bất cứ cơ sở nào chế tạo phương tiện thủy, tàu thuyền vui chơi giải trí bằng vật liệu PPC; trang thiết bị và công nghệ của cơ sở chế tạo tàu thuyền bằng vật liệu PPC duy nhất tại nước này đã được chuyển giao sang Việt Nam. Tổ chức CS Lloyd cũng cho biết, họ chỉ có Hướng dẫn T-202 về “Vật liệu và hàn vật liệu phi kim loại - nhựa” và sử dụng một số tiêu chuẩn về nhựa nói chung của Châu Âu (không phải tiêu chuẩn chuyên dùng cho đóng tàu) phục vụ cho việc giám sát kỹ thuật tàu đóng mới bằng vật liệu PPC.

- Như vậy, đến thời điểm hiện tại, Việt Nam đang là nước đi đầu trong nghiên cứu, ứng dụng vật liệu PPC trong chế tạo phương tiện thủy có sức chở trên 12 người để sử dụng thử nghiệm; và cũng là nước đầu tiên xây dựng quy chuẩn kỹ thuật quốc gia áp dụng đối với phương tiện thủy chế tạo bằng vật liệu này.

b. Về vật liệu PPC dùng trong đóng phương tiện thủy

(*) Theo tài liệu và thông tin do nhà sản xuất vật liệu PPC là Công ty Rochling cung cấp:

+ Vật liệu PPC là vật liệu dễ cháy (nhiệt độ biến dạng nhiệt trong khoảng từ 85oC đến 90oC, nhiệt độ nóng chảy trong khoảng từ 162oC đến 167oC, nhiệt độ tự bốc cháy trên 340oC) đồng thời có mật độ quang của khói khi cháy cao hơn mức cho phép nêu trong Bộ luật quốc tế về áp dụng các quy trình thử lửa (FTP Code) của Tổ chức Hàng hải quốc tế (IMO).

+ Vật liệu PPC có ứng suất chảy cho phép là 23 MPa, thấp hơn nhiều so với các loại vật liệu đóng tàu như thép, hợp kim nhôm (Thép: 235 MPa; Hợp kim nhôm: 110 MPa). Đồng thời, vật liệu PPC bị rão (creep) và đặc tính cơ học sẽ suy giảm theo thời gian do tác động của các yếu tố về điều kiện làm việc như nhiệt độ, tải trọng, liên kết hàn, môi trường.

(*) Các kết quả có được từ việc thử nghiệm vật liệu:

Trong năm 2015, Cục ĐKVN, Công ty cổ phần Công nghệ James Boat đã có nhiều nghiên cứu, thử nghiệm đối với vật liệu PPC như: Thử kết cấu chống cháy A-60; Thử nghiệm sinh khói và khí độc theo tiêu chuẩn của FTP Code; Thử kéo mẫu vật liệu PPC lấy từ phương tiện đã qua sử dụng của Công ty cổ phần Công nghệ James Boat.

+ Căn cứ vào kết quả thử nghiệm nêu trong các báo cáo thử nghiệm, sau khi so sánh với các yêu cầu nêu trong FTP Code, nhận thấy:

* Vật liệu PPC là vật liệu dễ cháy tại điều kiện thử 25 kW/m2 có lửa mồi và 50 kW/m2 không có lửa mồi, đồng thời có mật độ quang của khói khi cháy cao hơn mức cho phép nêu trong FTP Code.

* Vật liệu PPC khi cháy không sinh ra các khí hoặc khói độc vượt quá tiêu chuẩn cho phép nêu trong FTP Code.

+ Về thử kéo mẫu vật liệu PPC lấy từ tàu đã qua sử dụng: Cục ĐKVN và Công ty cổ phần công nghệ James Boat đã lấy mẫu vật liệu từ tàu đóng bằng vật liệu PPC đã qua sử dụng đang được lưu giữ tại nhà xưởng của công ty này để tiến hành thử nghiệm theo quy định. Các kết quả thử nghiệm trên một số mẫu đều cho trị số ứng suất chảy và ứng suất kéo lớn nhất của vật liệu là tương đương nhau trong khoảng từ 22 MPa đến 25 MPa.

Như vậy, so với các loại vật liệu đóng tàu thì PPC có những nhược điểm ở trên cần phải xem xét thận trọng khi sử dụng trong chế tạo phương tiện thủy.

2. Tình hình sản xuất và kết quả sử dụng thử nghiệm phương tiện thủy chế tạo bằng vật liệu PPC tại Việt Nam

Trong nước hiện có 2 doanh nghiệp dùng PPC để chế tạo phương tiện thủy (Công ty cổ phần công nghệ James Boat, Công ty cổ phần Công nghệ Việt Séc). Hai cơ sở này nhập khẩu vật liệu PPC, thiết bị, công nghệ và dùng PPC chế tạo thử nghiệm phương tiện thủy nội địa từ trước khi Thông tư 43 được ban hành.

Để đáp ứng nhu cầu chế tạo phương tiện thủy nội địa của các doanh nghiệp trong nước nhằm mang lại hiệu quả kinh tế, đồng thời, làm cơ sở thu thập dữ liệu và kinh nghiệm cho việc xây dựng quy chuẩn với mục tiêu áp dụng cho mọi loại phương tiện thủy chế tạo bằng PPC, Bộ GTVT đã chỉ đạo Cục ĐKVN vận dụng các quy chuẩn kỹ thuật tương đương để kiểm tra kỹ thuật, cấp chứng nhận đăng kiểm cho 11 phương tiện có sức chở từ 12 người trở xuống (không kể thuyền viên và người lái phương tiện) và 2 bến nổi; cấp hồ sơ đăng kiểm thử nghiệm cho 2 tàu khách là Ferry 42 có sức chở 32 người (không kể thuyền viên) và Ferry 56 có sức chở 56 người (không kể thuyền viên). Hai tàu khách này đã và đang được sử dụng thử nghiệm tại vịnh Nha Trang và hiện là các tàu khách lớn nhất thế giới chế tạo bằng vật liệu PPC. Hiện tại, Cục ĐKVN tiếp tục theo dõi tình trạng kỹ thuật của các phương tiện chế tạo bằng vật liệu PPC. Kết quả thử nghiệm trong thời gian vừa qua cho thấy:

- Đối với 11 phương tiện có sức chở từ 12 người trở xuống, đến nay các đơn vị sử dụng đều không có phản hồi hoặc thông báo về việc các phương tiện này không bảo đảm an toàn hoặc có khiếm khuyết.

- Đối với tàu khách Ferry 42 và Ferry 56: tháng 11/2014, Công ty cổ phần Công nghệ James Boat có văn bản số 171114/JBT-VN đề nghị Bộ GTVT và Cục ĐKVN cho đóng thử nghiệm phương tiện Ferry 42 và Ferry 56 để có mẫu sản phẩm thử nghiệm nhằm mục đích đánh giá kết quả ứng dụng vật liệu PPC vào thiết kế, chế tạo phương tiện thủy. Sau khi xin ý kiến của các cục, vụ liên quan, Bộ GTVT đã có văn bản số 4497/BGTVT-KHCN ngày 10/4/2015 chấp thuận đề xuất của Công ty công nghệ James Boat thiết kế, chế tạo, thử nghiệm phương tiện Ferry 42 và Ferry 56 trong thời gian không quá 03 năm, làm cơ sở nghiên cứu, thử nghiệm ứng dụng vật liệu PPC trong đóng tàu thủy Việt Nam. Thực hiện văn bản chỉ đạo này của Bộ GTVT, Cục ĐKVN đã tiến hành việc thẩm định thiết kế, kiểm tra, giám sát trong quá trình chế tạo, cấp hồ sơ đăng kiểm cho phương tiện Ferry 42 và Ferry 56 hoạt động thử nghiệm với các yêu cầu chặt chẽ phải tuân thủ trong quá trình khai thác để bảo đảm an toàn cho con người và phương tiện.

Theo báo cáo mới nhất của đơn vị sử dụng là Công ty cổ phần VinPearl tại văn bản số 37/CV-VPL/2017 ngày 15/02/2017: tàu Ferry 42 thường xuyên hư hỏng máy nên hiện tại chỉ dùng để hỗ trợ vận chuyển hành lý khi cần thiết; tàu Ferry 56 đã dừng hoạt động từ ngày 07/10/2015 vì hai máy chính bị hỏng do nước biển tràn vào, đến ngày 07/11/2016 đã khắc phục sự cố và được cấp hồ sơ đăng kiểm để hoạt động trở lại, nhưng hiện rất ít hoạt động, chủ yếu vận hành để duy trì, bảo dưỡng. Hiện nay việc thử nghiệm vẫn đang được tiếp tục theo đúng chỉ đạo của Bộ GTVT để thu thập số liệu, kinh nghiệm nhằm mục đích xây dựng, hoàn thiện quy chuẩn kỹ thuật tàu PPC.

II. Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia (QCVN 95: 2016/BGTVT) về phân cấp và đóng phương tiện thủy nội địa chế tạo bằng vật liệu PPC

Thực hiện chỉ đạo của Bộ GTVT, trong năm 2015 và 2016, một Tổ công tác về tàu PPC do Bộ GTVT thành lập với thành phần gồm các nhà khoa học, chuyên gia trong các lĩnh vực công nghệ vật liệu, hóa học, kết cấu, thiết kế, đóng tàu, Công ty cổ phần Công nghệ James Boat, .. đã tham khảo các tài liệu về PPC trên thế giới, làm việc với nhà sản xuất vật liệu, cơ sở đóng tàu và tiến hành các thử nghiệm cần thiết đối với vật liệu PPC. Trên cơ sở kết quả nghiên cứu, thí nghiệm và việc thử nghiệm an toàn các phương tiện chở người cỡ nhỏ bằng vật liệu PPC trong thời gian vừa qua, Tổ công tác đã hoàn thành việc xây dựng Dự thảo Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về phân cấp và đóng phương tiện thủy nội địa chế tạo bằng vật liệu PPC, trình các cấp có thẩm quyền theo đúng trình tự quy định trong Luật Tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật. QCVN 95: 2016/BGTVT đã được Bộ trưởng Bộ GTVT ký ban hành theo Thông tư số 43/2016/TT-BGTVT ngày 20/12/2016, có hiệu lực thi hành kể từ ngày 28/7/2017.

QCVN 95: 2016/BGTVT quy định cho thiết kế, chế tạo, kiểm tra an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường trong đóng mới và trong khai thác, phân cấp đối với phương tiện thủy nội địa chế tạo bằng vật liệu polypropylen copolyme (PPC) có chiều dài thiết kế dưới 20 m, sức chở đến 12 người (không kể thuyền viên và người lái phương tiện) và không áp dụng đối với:

- Tàu làm nhiệm vụ quốc phòng, an ninh và tàu cá;

- Tàu chở dầu, tàu chở hóa chất nguy hiểm, tàu chở khí hóa lỏng, tàu chở hàng nguy hiểm, tàu hai thân, tàu cánh ngầm, tàu đệm khí.

III. Về thực hiện công tác đăng kiểm phương tiện thủy nội địa chế tạo bằng vật liệu PPC trong thời gian tới

a. Đối với phương tiện thủy nội địa chế tạo bằng vật liệu PPC có chiều dài thiết kế dưới 20 m, sức chở đến 12 người

Hiện tại, thực hiện chỉ đạo của Bộ GTVT, Cục ĐKVN đã thực hiện kiểm tra, cấp hồ sơ đăng kiểm thử nghiệm đối với phương tiện thủy nội địa chế tạo bằng vật liệu PPC có chiều dài thiết kế dưới 20 m, sức chở đến 12 người (không kể thuyền viên và người lái phương tiện). Sau khi QCVN 95: 2016/BGTVT có hiệu lực, Cục ĐKVN sẽ thực hiện kiểm tra, cấp hồ sơ đăng kiểm cho phương tiện theo QCVN 95: 2016/BGTVT và các quy định của pháp luật hiện hành.

b. Đối với các phương tiện thủy nội địa có kích cỡ và khả năng chở người lớn hơn

- Trên thế giới, chưa có nước nào hay tổ chức đăng kiểm nào có quy chuẩn, quy phạm về tàu đóng bằng vật liệu PPC và vật liệu này mới chỉ được sử dụng để chế tạo tàu thuyền vui chơi giải trí, tàu thuyền công tác với chiều dài lớn nhất không quá 17 m, sức chở tối đa không quá 12 người. Chưa có nước nào thực hiện việc thử nghiệm đối với tàu, thuyền có sức chở trên 12 người bằng vật liệu PPC.

- Vật liệu PPC có những nhược điểm cần phải xem xét thận trọng khi sử dụng trong đóng tàu thuyền, đó là: PPC là vật liệu dễ cháy, dễ biến dạng nhiệt, mật độ quang của khói khi cháy cao hơn mức cho phép, có ứng suất chảy cho phép thấp hơn nhiều so với các loại vật liệu đóng tàu; đồng thời, vật liệu PPC bị rão (creep) và đặc tính cơ học sẽ suy giảm theo thời gian do tác động của các yếu tố về điều kiện làm việc như nhiệt độ, tải trọng, liên kết hàn, môi trường.

- Đối với 02 tàu khách Ferry 42 và Ferry 56 được đưa vào thử nghiệm trong thời gian qua: theo báo cáo của đơn vị sử dụng và đơn vị đăng kiểm quản lý địa bàn thì cả hai phương tiện đều bị sự cố, đã khắc phục sự cố và được cấp hồ sơ đăng kiểm để hoạt động trở lại, nhưng hiện rất ít hoạt động, chủ yếu vận hành để duy trì, bảo dưỡng. Mặt khác, hiện nay, việc sử dụng thử nghiệm mới chỉ trong thời gian ngắn, vì vậy chưa có cơ sở xem xét đánh giá kết quả sử dụng thử nghiệm đối với tàu loại này.

Do chưa thực sự có đầy đủ các cứ liệu khoa học cả về lý thuyết lẫn thực tiễn cho việc ứng dụng vật liệu PPC trong chế tạo phương tiện thủy nội địa có kích cỡ và sức chở người lớn hơn so với quy định của QCVN 95: 2016/BGTVT, nên Cục ĐKVN báo cáo Bộ GTVT để phối hợp với các đơn vị liên quan:

+ Tiếp tục thử nghiệm các phương tiện thủy nội địa có kích cỡ và khả năng chở người lớn hơn so với quy định của QCVN 95: 2016/BGTVT, tổ chức đánh giá và báo cáo kết quả thử nghiệm trước 30/06/2018 theo kế hoạch.

+ Thu thập đầy đủ các căn cứ khoa học, thực tiễn cần thiết cho việc xây dựng Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia cho việc chế tạo các phương tiện thủy nói trên.

+ Phối hợp với các tổ chức liên quan trong và ngoài nước xem xét, nghiên cứu xây dựng cơ sở pháp lý kỹ thuật cho công tác đăng kiểm các phương tiện nêu trên đảm bảo an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường cho người và phương tiện.

Trên đây là các nội dung liên quan phương tiện thủy chế tạo bằng vật liệu PPC. Cục ĐKVN xin gửi các cơ quan thông tấn báo chí biết và thông tin tới người dân và bạn đọc nhằm tránh gây hiểu nhầm trong dư luận xã hội.

Cục Đăng kiểm Việt Nam

Hà Nội, ngày 08 tháng 5 năm 2017