Xe hơi là phương tiện đi lại chính của người Mỹ nhưng để bảo vệ bầu không khí, Chính phủ Mỹ có luật hạn chế khí thải, tăng hiệu quả sử dụng nhiên liệu. Ảnh một đoạn xa lộ phía Bắc Los Angeles. Ảnh: Pxhere.com
Báo chí Mỹ cuối tuần qua cho biết, các quan chức Cơ quan Bảo vệ Môi trường (EPA) trong Chính phủ Mỹ đang tranh luận quyết liệt về cách thức đảo ngược các mục tiêu về tiết kiệm nhiên liệu, giảm khí thải đối với xe hơi và xe tải, và đặt ra các tiêu chuẩn mới, lỏng lẻo hơn, nhằm thực hiện cam kết mà Tổng thống Donald Trump đưa ra khi đi thăm các công ty sản xuất xe hơi tại Detroit, bang Michigan, hồi đầu năm 2017.
Chính phủ Mỹ dưới thời ông Obama đã đặt ra tiêu chuẩn mà theo đó các nhà sản xuất xe hơi phải nâng gần gấp đôi mức tiết kiệm nhiên liệu của các dòng xe mới sản xuất; đến năm 2025, xe hơi và xe tải nhẹ phải chạy được 54,5 dặm (87,7 ki lô mét) cho mỗi gallon (3,785 lít) nhiên liệu, tức là mỗi lít xăng phải chạy được ít nhất 23 ki lô mét. Các dòng xe được sản xuất và bán ra thị trường trong năm 2018 phải đạt mục tiêu 38,3 dặm cho mỗi gallon (mpg) nhiên liệu và quãng đường này tăng dần lên để đạt mức 54,5 dặm vào năm 2025. Tiêu chuẩn tiết kiệm nghiêm ngặt này không chỉ nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng nhiên liệu mà là biện pháp quan trọng để bảo vệ môi trường, hạn chế khí thải gây hiệu ứng nhà kính, bảo vệ bầu khí quyển theo Luật Không khí sạch (Clean Air Act - CAA) ban hành năm 2012.
Các hãng xe hơi cho rằng, tiêu chuẩn mới đặt ra trong Luật CAA quá khắc nghiệt, làm giảm sức cạnh tranh của các nhà sản xuất xe hơi Mỹ và cản trở sự phát triển của công nghiệp xe hơi. Ông Mark Fields, tân Tổng giám đốc điều hành của tập đoàn Ford Motor, nói với Tổng thống Trump rằng, nếu tiếp tục duy trì các quy định chặt chẽ này thì ngành xe hơi Mỹ có thể bị giảm mất 1 triệu việc làm.
Vì thế, khi ông Trump lên cầm quyền vào mùa xuân năm ngoái, các nhà quản lý cao cấp nhất của ba tập đoàn sản xuất xe hơi lớn nhất nước Mỹ (GM, Ford và Chrysler) đã cùng đi tới Nhà Trắng, yêu cầu chính phủ nới lỏng các luật lệ về khí thải và mức tiết kiệm nhiên liệu. Tổng thống Donald Trump mới nhậm chức có vẻ nhiệt tình ủng hộ các doanh nghiệp công nghiệp, còn ông Scott Pruitt, vừa nắm quyền lãnh đạo Cơ quan Bảo vệ môi trường (EPA) là người khá thân thiện với ngành sản xuất xe hơi. Một năm đã trôi qua và kế hoạch mới của EPA, dự kiến sẽ được ban hành trong vài ngày tới.
Tuy nhiên, theo những nguồn tin thân cận với Chính phủ Mỹ, quy định mới về khí thải xe hơi mà EPA sắp ban hành không chỉ đáp ứng yêu cầu của các hãng sản xuất xe hơi mà còn đi xa hơn thế, đảo ngược các tiêu chuẩn hiện hành, dù có thể vấp phải sự phản đối mạnh mẽ của giới bảo vệ môi trường và có thể đối mặt với một vụ tranh chấp pháp lý giữa chính phủ liên bang và chính quyền một số tiểu bang của Mỹ.
Hiện chưa biết chính xác tiêu chuẩn tiết kiệm nhiên liệu và phát thải của xe hơi trong quy định mới sẽ như thế nào, song báo chí dẫn nguồn tin từ Cơ quan An toàn giao thông xa lộ quốc gia (NHTSA) cho biết có nhiều phương án đang được xem xét, trong đó mức tiêu hao nhiên liệu thấp nhất được đề nghị là 34,5 dặm mỗi gallon xăng vào năm 2025, chưa bằng hai phần ba so với tiêu chuẩn quy định trong Luật CAA hiện hành. Cơ quan NHTSA hôm thứ Tư tuần trước cũng tạm ngưng việc xử phạt các hãng xe không đáp ứng được tiêu chuẩn tiết kiệm nhiên liệu.
Đáng chú ý là các hãng sản xuất xe hơi - được coi là những người hưởng lợi từ sự nới lỏng quy định về tiết kiệm nhiên liệu và phát thải - lại là những người đầu tiên lên tiếng phản đối việc thay đổi luật lệ. Để tuân thủ Luật CAA được ban hành năm 2012, nhiều hãng xe hơi đã tích cực đầu tư cải tiến công nghệ, cho ra đời loại động cơ “off-cycle”, tự động tắt bớt máy khi xe dừng hoặc không cần chạy hết công suất. Bây giờ nếu chính quyền quay lại với tiêu chuẩn cũ, hoặc bãi bỏ những mục tiêu “ngặt nghèo” hiện hành thì những khoản đầu tư đã bỏ ra xem như lãng phí. Thêm vào đó, các hãng sản xe hơi không muốn hình ảnh và thương hiệu của mình bị hoen ố, bị người tiêu dùng coi là những kẻ vì lợi nhuận mà góp phần hủy hoại môi trường, hủy hoại bầu không khí trong lành của đất nước.
Hôm thứ Ba, Chủ tịch Bill Ford và Tổng giám đốc tập đoàn Ford Jim Hackett đưa ra lời kêu gọi Chính phủ Mỹ “đặt ra một bộ tiêu chuẩn thống nhất trong toàn quốc cùng với những quy định linh hoạt bổ sung” để Ford có thể bán ra những loại xe có mức phát thải thấp nhưng hợp với túi tiền của người tiêu dùng Mỹ. “Chúng tôi ủng hộ các tiêu chuẩn xe hơi sạch áp dụng từ năm 2025 và không yêu cầu đảo ngược quy định [hiện hành]”, hai ông này viết.
Cùng quan điểm như vậy, tập đoàn Honda thúc giục Chính phủ Mỹ cho phép bổ sung “sự linh hoạt”, để các nhà sản xuất xe hơi đáp ứng được tiêu chuẩn luật định “mà không giảm bớt tính chặt chẽ” của Luật CAA. Chính phủ phải đưa ra “những lựa chọn chính sách sao cho tiết giảm được chi phí cho các nhà sản xuất xe hơi, có lợi cho người tiêu dùng”.
Các nhà quản lý cao cấp của các hãng xe hơi đã lên kế hoạch gặp gỡ Giám đốc EPA Scott Pruitt và Bộ trưởng Giao thông Elaine Chao trong tuần tới để thảo luận các tiêu chuẩn mới về khí thải.
Một vấn đề nghiêm trọng hơn là sự thay đổi tiêu chuẩn phát thải có thể dẫn tới cuộc xung đột giữa chính phủ liên bang Mỹ và chính quyền bang California. Theo Luật CAA, bang California có đặc quyền đặt ra tiêu chuẩn khí thải của bang, và với quyết tâm hạn chế lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính, California đã đi đầu trong việc áp dụng tiêu chuẩn mới từ năm 2012, các bang New York và Pennsylvania theo sau - ba bang này chiếm hơn một phần ba thị trường xe hơi Mỹ. Không chỉ các nhà sản xuất xe hơi của Mỹ phải tuân thủ mà xe hơi nhập khẩu cũng phải đáp ứng các tiêu chuẩn khí thải theo luật mới được mua bán và vận hành ở các bang này.
Các nhà sản xuất xe hơi Mỹ cũng như các hãng xe nước ngoài xuất khẩu sản phẩm vào thị trường Mỹ lo ngại rằng nếu thay đổi họ sẽ bị buộc phải tuân thủ hai bộ tiêu chuẩn khác nhau: một bộ tiêu chuẩn nghiêm ngặt mà bang California áp dụng cho thị trường xe hơi khổng lồ của mình và một bộ tiêu chuẩn lỏng lẻo hơn cho phần còn lại của đất nước. Mỹ vẫn là thị trường xe hơi có giá trị nhất thế giới, và sự rạn nứt của thị trường này đặt ra những bài toán rất khó giải cho các nhà sản xuất và nhập khẩu.
Bill Wehrum, Phó giám đốc EPA và Michael Catanzaro, cố vấn Nhà Trắng về năng lượng và môi trường, đang có chuyến viếng thăm và thảo luận với giới chức lãnh đạo bang California nhằm tìm hướng thống nhất quy định của liên bang và tiểu bang; tuy nhiên cho đến nay, lập trường của hai bên còn khác biệt nhau rất xa. Trong e-mail gửi tới báo Washington Post, Stanley Young, phát ngôn viên của Hội đồng Tài nguyên Không khí California nói: “Chúng tôi thấy rằng, nới lỏng tiêu chuẩn khí thải chỉ lãng phí nhiên liệu, tăng phát thải khí độc và tốn thêm tiền của người tiêu dùng. Đó không phải là lợi ích của công chúng”.
Tổng chưởng lý bang California Xavier Becerra tỏ ra cứng rắn hơn khi cho rằng California không hề có ý định rút lại kế hoạch nâng cao mức tiết kiệm nhiên liệu theo thời gian: “Chúng tôi sẵn sàng thực hiện mọi động thái, kể cả pháp lý, mà chúng tôi phải làm để bảo vệ nền kinh tế, môi trường và sức khỏe cộng đồng của người dân California”. “Những gì cần làm chúng tôi sẽ làm vì chúng tôi tin là đúng. Chúng tôi không hứng thú tham gia vào cuộc đua xuống đáy”, Becerra nói thêm.
Chính phủ liên bang Mỹ cũng không nhượng bộ. Trả lời báo chí, Giám đốc EPA Scott Pruitt nói rằng, không thể để bang California ấn định tiêu chuẩn cho cả nước và bang này không phải là “trọng tài” cho những vấn đề môi trường và tiết kiệm nhiên liệu. Liệu chính phủ của ông Trump có tìm được hướng giải quyết cân bằng giữa môi trường và công nghiệp xe hơi hay không, hãy chờ xem.